سخن روز
بحران سیاسی – نظامی میان ترامپیسم با رژیم مطلقه فقاهتی ایران
با ریاست جمهوری دوم ترامپ، از نظر ژئوپولتیک دنیا وارد دورانی جدید شده و می‌شود. به‌طوری که اوضاع امروز جهان نسبت به قرن بیستم و دهه‌های پس از جنگ دوم تا فروپاشی سیستم توتالیتر شوروی، بسیار تغییر کرده و متفاوت شده‌است. دگرگونی‌های بزرگ جهانی این مسیر، این روند اصلی را نشان‌می‌دهد که مشخصات آن عبارتند از:
الف – اولین عامل اینکه توازن‌ها و تعادل‌ها و ائتلاف‌های بین‌المللی بین قدرت‌های کشورهایی که پس از جنگ دوم جهانی برقرار شده‌اند، امروز دیگر به‌هم خورده و از هم پاشیده‌اند.
ب - بر آمدن چین چون یک ابر قدرت هژمونی طلب در گسترده جهانی است. این کشور عظیم 5/1 میلیارد نفری با ساختار غیر دموکراتیک اقتدارگرا و توتالیتر بنابر اکثر پیش‌بینی‌ها می‌رود تا در صد سال آینده به بزرگ‌ترین قدرت اقتصادی و نظامی جهان تبدیل شود.
ج – سیاست نوینی که در سیاست آمریکا با بر آمدن ترامپیسم پیش آمده است. این تغییر و تحول جدید گرچه از مدت‌ها پیش و حداقل از زمان ریاست جمهوری اوباما کما بیش آغاز شده بود، اما اکنون به‌صورت آشکار و جدی به‌گونه‌ای رادیکال از سوی ترامپ به عمل در آمده و ادامه پیدا خواهد کرد.
د – توسعه طلبی امپریالیسم روسیه – پوتین که با تجاوز نظامی به اوکراین و اشغال و انضمام بخش بزرگی از خاک اوکراین به کشور روسیه باعث گردید که سیاست این رژیم توتالیتر امروز همان سیاست جماهیر شوروی سابق با اهداف هژمونی طلبانه و امپریالیستی در جهان به‌ویژه در قاره اروپا ظاهر بشود. نزدیکی ترامپ تا حد همکاری و سازش با روسیه، در ازای دستیابی به منافع اقتصادی و ژئوپلتیک به‌ویژه در تقابل با چین و تمام کردن جنگ اوکراین، «در راستای سیاست جدید مماشات با روسیه و تحکیم رابطه با اسرائیل، حل مسئله اتمی ایران و فاصله گرفتن از متحدین تا کنونی خود در سازمان ناتو (یعنی اتحادیه اروپا) به مثابه رقیب آمریکا، تا حد تشویق به پاشیده شدن این اتحادیه به نفع احزاب راست افراطی پوپولیستی و ناسیونالیست اروپایی، قرار دادن ابر قدرت نوپای چین چون رقیب و دشمن خطرناک اصلی برای آمریکا و در نتیجه تاکتیک و استراتژی جدید در سیاست خارجی آمریکا همه باعث گردید که «رژیم مطلقه فقاهتی حاکم سر یک دو راهی چه کنم قرار بگیرد، جنگ یا مذاکره.»
باری، در این رابطه است که اوضاع امروز رژیم مطلقه فقاهتی در همه زمینه‌های اجتماعی، اقتصادی و سیاسی رو به افول و فروپاشی می‌رود. بلومبرگ در خصوص افزایش تحریم‌های اقتصادی ترامپ گفته‌است: «در طول چند روز گذشته دولت آمریکا نه فقط تحریم‌ها را تشدید کرده، بلکه علاوه بر آن چندین کشتی حامل نفت رژیم ایران را متوقف ساخته، و حداقل 11 نفتکش حامل نفت ایران، این هفته در نزدیکی دریای عمان متوقف‌شده‌اند.»
همچنین وزیر امور خارجه رژیم مطلقه فقاهتی گفته است که «نیروهای مسلح آماده مقابله‌اند. برخی از فرماندهان نظامی تهدید کرده‌اند که پایگاه نظامی آمریکا در کشورهای منطقه هدف قرار خواهند گرفت. احتمال مسدود شدن تنگه هرمز هم منتفی نیست.» مع‌هذا، او گفت «نامه دونالد ترامپ بیشتر جنبه تهدیدآمیز دارد. اما در عین حال حاوی برخی فرصت‌ها هم بوده و تهران در روزهای آینده به آن پاسخ خواهد داد». او گفت که «سیاست خارجی و دیپلماسی ما بر پرهیز از جنگ استوار است.»
مسعود پزشکیان یک هفته قبل از مراسم تحلیف دونالد ترامپ یعنی سه شنبه 25 دی‌ماه 1403 در گفتگوی با شبکه تلویزیونی ان بی سی ادعای ترامپ و مقام‌های دولت جو بایدن در خصوص نقشه ترور ترامپ که قبلاً نیروهای قدس سپاه پاسداران پس از ترور قاسم سلیمانی ادعا کرده‌بودند، رد کرد و گفت: «ایران هرگز چنین قصد نداشته و نخواهد داشت». او گفت «این یکی دیگر از طرح‌هایی است که اسرائیل و سایر کشورها طراحی می‌کنند، تا ایران هراسی را ترویج دهند. ایران هرگز نه تلاشی برای ترور کسی کرده و نه قصد چنین کاری دارد». خبرنگار شبکه تلویزیون ان بی سی دوباره از پزشکیان پرسید: «شما می‌گویید که هرگز توطئه ایران برای کشتن دونالد ترامپ وجود نداشته‌است؟» پزشکیان گفت: «نه به‌هیچ‌وجه» دوباره خبرنگار پرسید: «آیا ایران می‌تواند قول دهد که هیچ سوء قصد به ترامپ صورت نخواهد گرفت؟» پزشکیان گفت: «ما هرگز از ابتدا این کار را انجام نداده و نخواهیم انجام داد.»
استیو ویتکاف نماینده ویژه آمریکا در امور خاورمیانه گفت: «هدف ترامپ از ارسال این نامه جلوگیری از درگیری نظامی با ایران و تلاش برای ایجاد اعتماد متقابل بوده است» او تأکید کرد که «این نامه قصد تهدید نداشته‌است». مع‌الوصف، در همین شرایط است که ترامپ در تاریخ 17 اسفند 1403 نامه‌ای به خامنه‌ای فرستاد. در این نامه ترامپ پیشنهاد کرده است که بیش از هرگونه اقدام نظامی یک توافق هسته‌ای و قابل راستی آزمایی انجام شود. او گفته‌است: «ترجیح می‌دهم توافقی انجام گیرد که به کشور ایران آسیبی نرساند». در این نامه، ترامپ خامنه‌ای را در مقابل «انتخاب دو گزینه، مذاکره مستقیم با آمریکا، یا حمله نظامی قرار می‌دهد» همچنین در این نامه او هشدار می‌دهد «اگر تهران به مذاکره تن ندهد، واشنگتن باید کاری انجام دهد تا مانع توسعه برنامه هسته‌ای ایران بشود». این نامه که قرار بود توسط روسیه به رژیم مطلقه فقاهتی تحویل داده شود، روسیه به‌علت تهدید ترامپ در این نامه، قبول نکرد. بنابراین پس از یک هفته توسط مشاور دیپلماتیک رئیس امارات متحده در تهران، تحویل عباس عراقچی شده‌است.
در خصوص محتوای این نامه، رئیس شورای راهبردی روابط خارجی دولت ترامپ گفت: «راهبرد آمریکا دعوت به مذاکره در سایه تشدید تحریم‌های اقتصادی و تهدیدات نظامی است با این هدف که ایران تحت فشار، تن به مذاکره خواهد داد». عراقچی در این رابطه گفت: «چه مذاکره‌ای که نه اصول حاکم بر آن روشن است، و نه بر اساس تجارب گذشته می‌تواند به امضاهای طرف مقابل خود اعتماد کرد نتیجه این راهبرد چیزی جز تحمیل خواست یک طرف به‌طرف مقابل در فضای تهدید نیست. آنها فکر می‌کنند، می‌توانند ما را به مذاکره‌ای بکشانند که از قبل نتیجه آن مشخص شده‌است جمهوری اسلامی ایران همه راه‌ها را برای مذاکره نبسته، بلکه آماده مذاکره غیر مستقیم جهت ارزیابی طرف مقابل و اعلام شرایط خود و اتخاذ تصمیم مقتضی است.»
آنچه در این نامه ترامپ از رژیم مطلقه فقاهتی خواسته است حول سه محور اصلی خلاصه می‌شود:
الف – توقف تمام فعالیت‌های مربوط به غنی سازی اورانیوم.
ب - پایان دادن به حمایت نظامی از گروه‌های اسلام گرای مسلح.
ج - موضوع سلاح‌های موشکی.
د - بر چیده شدن تأسیسات هسته‌ای به‌نحوی که تحت کنترل مداوم قرار گیرد و امکان دستیابی جمهوری اسلامی به سلاح هسته‌ای منتفی شود. بر طبق گزارش‌هایی که از قول مقامات دولت آمریکا انتشار یافته، ترامپ خواستار توقف کامل غنی سازی بالای 67/3 درصد و دسترسی کامل بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی شده‌است.
ه - پایان دادن به حمایت مالی و تسلیحاتی از نیابتی‌های خود از جمله حوثی‌های یمن و حزب الله لبنان و منحل کردن برخی از آنها نظیر حشدالشعبی و عدم دخالت در کشورهای دیگر است.
خامنه‌ای در پاسخ مذاکره با آمریکا را رد کرد، و گفت: «هیچ مشکلی از طریق مذاکره غیر مستقیم با آمریکا نخواهد داشت. او تأکید کرد ایران باید توانایی‌های نظامی خود را بیش از پیش توسعه دهد». در نامه خامنه‌ای به ترامپ هر گونه مذاکره در باره پایان دادن به حمایت مالی و تسلیحاتی از نیابتی‌های خود رد شده، شبکه المیادین وابسته به حزب الله لبنان گزارش داد که: «جمهوری اسلامی در نامه خود به ترامپ تأکید کرده که به‌هیچ‌وجه به نمایندگی و نیابت از هیچ نیروی منطقه مذاکره نخواهد کرد و شروط غیر واقع بینانه ترامپ را هرگز نمی‌پذیریم.» گزارش المیادین می‌افزاید که خامنه‌ای در نامه خود به ترامپ همچنین گفته‌است که: «هر گونه تهدیدی با پاسخ مواجه خواهد شد. پاسخی که تمامی منافع آمریکا در منطقه در بر خواهد گرفت.»
یک شبکه تلویزیونی عراق گفت، خامنه‌ای در پاسخ به خواست ترامپ برای انحلال گروه حشدالشعبی گفته‌است: «حشدالشعبی یک نهاد نظامی عراق است و فقط مسئولان خود آن کشور می‌توانند در باره آن تصمیم گیری کنند». همچنین خامنه‌ای روز چهار شنبه 22 اسفند در پاسخ به نامه ترامپ گفت: «اینکه رئیس‌جمهور آمریکا می‌گوید، ما آماده هستیم با ایران مذاکره کنیم و دعوت به مذاکره می‌کند. برای جذب افکار عمومی دنیا است تا نشان بدهد او صلح طلب است. اما مذاکره با آمریکا رفع تحریم نخواهد کرد و مذاکره گره تحریم‌ها را کورتر خواهد کرد و فشار افزایش خواهد یافت.»
خامنه‌ای بعد از فرستادن نامه ترامپ خطاب به نیروهای مسلح خود گفت: «ما امسال نسبت به سال گذشته در همین روز قوی‌تر هستیم. ایجاد جنگ یک طرفه نیست. جمهوری اسلامی قادر است ضربه متقابل وارد کند و قطعاً این کار خواهد کرد اگر کسی اقدامی کند قاطعانه جواب می‌دهیم». در همین ایام پس از رسیدن نامه ترامپ به خامنه‌ای، عباس عراقچی وزیر خارجه رژیم در مصاحبه با روزنامه دولتی ایران، مذاکرات غیر مستقیم در رابطه با مذاکرات هسته‌ای رد نکرد، و آن را شدنی دانست او گفت: «برای مذاکرات هسته‌ای برنامه ریزی کرده‌ایم. اگر تحریم‌ها برداشته شوند، با آمریکا مذاکره مستقیم هم خواهیم کرد». او در مورد مذاکرات با قدرت‌های اروپایی نیز اعلام‌کرد که «کانال ارتباط با آنها برقرار است و با آقای گروسی و آژانس هسته‌ای هم همکاری داریم او همچنین افزود با روسیه و چین هم رایزنی داریم.»
روز چهارشنبه 22 اسفند سرگیی لاورف وزیر خارجه روسیه فاش ساخت که «آمریکا به‌دنبال یک توافق جدید با جمهوری اسلامی و با شروط سیاسی هست» او گفت، «این مسئله نگران کننده است. زیرا مسئله فقط برنامه هسته‌ای جمهوری اسلام نیست. آنها توقعات دیگری مانند بحث بر سر برنامه موشکی و توانایی بین‌المللی ایران نیز دارند. اصرار دارند که جمهوری اسلامی در این رابطه تعهداتی بدهد و در هر مورد راستی آزمایی بر سر آنها باشد. دیگر اینکه جمهوری اسلامی نباید در عراق و لبنان یا هر جای دیگر حمایت کند. به همین دلیل روسیه از رساندن نامه ترامپ به خامنه‌ای منصرف شده‌است. و نامه از طریق دیگر ارسال گردید.»
لازم به ذکر است که دور جدید مذاکرات رژیم مطلقه فقاهتی با کشورهای سه گانه عضو بر جام اروپایی «روز دوشنبه 24 دی‌ماه 1403 آغاز و همان روز هم به پایان رسید. مقامات ایرانی گفتند که با قدرت‌های اروپایی بر سر ادامه مذاکرات به توافق رسیدیم. علی ایحال، در این رابطه است که دونالد ترامپ روز پنج شنبه 15 فروردین 1404 (4 آوریل 2025) گفت: «ممکن است که ایران با گفتگوی مستقیم با آمریکا موافقت کند». به گزارش رویترز ترامپ با بیان اینکه به دیپلماسی مستقیم با تهران امیدوار است گفت: «فکر می‌کنم اگر به‌طور مستقیم گفتگو کنیم، روند سریع‌تر پیش می‌رود و طرف مقابل همدیگر بهتر درک می‌کنند. تا اینکه بخواهیم از واسطه‌ها استفاده کنیم. آنها می‌خواهند از واسطه استفاده‌کنند. اما به نظرم این‌طور نیست» او گفت: «فکر نمی‌کنم آنها (ایرانی‌ها) نگرانند و احساس آسیب پذیری دارند». او در پاسخ به خبرنگار در باره محتوای پاسخ ایران به نامه او پرسید، گفت: «نامه را فراموش کنید. من فکر می‌کنم که آنها خواستار گفتگوی مستقیم هستند». یادآوری می‌کنیم که قبلاً ترامپ هشدار داده‌بود که «اگر توافق حاصل نشود، بمباران در راه است.»
یورو نیوز می‌نویسد: «هنوز مشخص نیست که آیا ایران واقعاً موضع خود را تغییر داده یا اینکه دونالد ترامپ صرفاً در حال گمانه زنی در باره تغییر رویکرد تهران است.» یک مقام ارشد سازمان ملل در همین زمان از قدرت‌های جهانی و ایران خواست «تا فوراً برای احیای توافقنامه هسته‌ای سال 2015 موسوم به برجام تلاش کنند» و هشدار داد که موفقیت یا شکست آن برای همه مهم است. به‌موجب توافقنامه برجام تحریم‌های وضع شده علیه تهران در ازای محدود کردن برنامه هسته‌ای ایران برداشته می‌شود. رابرت وود معاون نماینده دائم آمریکا در سازمان ملل، به اعضای شورای امنیت گفت: «اگر چه دیپلماسی بهترین گزینه است، اما ایالات متحده تصریح کرده است که ایران هسته‌ای هرگز نمی‌تواند یک گزینه باشد. ما آماده‌ایم از همه عناصر قدرت ملی برای اطمینان از این نتیجه استفاده کنیم». خلاصه و بالاخره «قرار شد از روز شنبه 23 فروردین، مذاکره به‌صورت غیر مستقیم در عمان بین دو وزیر خارجه آمریکا و ایران شروع بشود.»
اضافه کنیم که در خصوص موضوع توسعه اتمی رژیم، موضوع بر می‌گردد به گزارش رافائل گروسی مدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی «مبنی بر افزایش میزان اورانیوم غنی شده 60 درصد، و عدم همکاری ایران می‌باشد»، طبق گزارش نهاد نظارتی سازمان ملل، ایران با سرعت بالا غنی سازی اورانیوم را تا سطح 60 درصد افزایش داده است. در حالی که سطح 90 درصد برای تولید سلاح هسته‌ای مورد نیاز است. دولت‌های غربی تأکید کرده‌اند که هیچ کاربردی غیر نظامی برای اورانیوم 60 درصد وجود ندارد.
«بریتانیا، فرانسه و آلمان در ماه دسامبر به شورای امنیت سازمان ملل اعلام‌کردند در صورت لزوم آماده اجرای مکانیسم بازگشت تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران هستند.» ترامپ در یک دستور اجرایی جدید تحریم‌های شدیدی علیه بخش نفتی ایران اعمال کرده است. با این حال او اظهار داشت از این تصمیم راضی نیست و امیدوار است نیازی به اجرای آن در مقیاس وسیع نباشد. او به خبرنگاران گفت: «اجازه نخواهیم داد که ایران به سلاح هسته‌ای دست پیدا کند» آنچه امپریالیست و رژیم صهیونیستی اسرائیل به‌عنوان خطر برای خود احساس می‌کنند عبارتند از:
الف - ادامه مستمر غنی سازی اورانیوم به میزان بالای لازم برای ساخت بمب اتمی در کمترین زمان است.
ب - ساخت موشک‌های بالستیک دوربرد با امکان حمل کلاهک اتمی.
ج - سیادت طلبی و جنگ طلبی رژیم ایران در خاورمیانه از راه ایجاد گروه‌های نیابتی و اسلام‌گرا و پشتیبانی همه جانبه از آنها.
البته از بعد گزارش گروسی و مدیر کل آژانس بین‌المللی «فشار حداکثری از سوی ترامپ و قانون گذاران آمریکا هم خواستار اعمال تحریم‌های فوری اروپا علیه ایران شده‌اند» به گزارش فکس نیوز در یک قطعنامه جدید، قانون گذاران آمریکایی از اروپا خواسته‌اند تحریم‌های شدید سازمان ملل علیه ایران را دوباره اعمال کنند. در این قطعنامه جدید، تهران را به نقض مکرر توافق هسته‌ای 2015 که در زمان دولت اوباما منعقد شده بود متهم کرده است. مطابق این قانون از بریتانیا، فرانسه و آلمان می‌خواهد که فوراً مکانیسم بازگشت خودکار تحریم‌ها از طریق شورای امنیت سازمان ملل فعال کنند و از فشار حداکثری دولت ترامپ برای منزوی کردن ایران به‌دلیل فعالیت هسته‌ای‌اش پیروی کنند.
در چارچوب برجام، ایران از تحریم‌های سازمان ملل و اتحادیه اروپا معاف شد، مشروط بر اینکه برنامه هسته‌ای خود را محدود کند. پس از خروج آمریکا از برجام در دوران اول دولت ترامپ ایران دسترسی بازرسان مستقل را متوقف کرد، و فعالیت‌های هسته خود را از سر گرفت. بر اساس مکانیسم ماشه بازگشت خود کار تحریم‌ها در توافق برجام، «هر یک از کشورهای امضا کننده چین، فرانسه، بریتانیا، آمریکا و آلمان می‌توانند درخواست اعمال مجدد تحریم‌های سازمان ملل، شامل ممنوعیت‌های صادراتی، محدودیت‌های سفر و محدود شدن دارایی‌ها را مطرح کنند.» البته حساسیت و خطر اقدام نظامی مشترک آمریکا و اسرائیل علیه رژیم مطلقه فقاهتی، موجب شده که چین نیز دست به کار شود، و در این رابطه روز جمعه 24 اسفند نشستی در سطح معاونان وزاری خارجه با رژیم ایران و روسیه و پکن برگزار گردید. چین بدون بیان جزئیات مذاکرات ابراز امیدواری کرد که نشست سه جانبه بتواند راه حلی برای از سرگیری مذاکرات هسته‌ای بشود و نگرانی‌های مشترک در این رابطه رفع کند.
وزیر خزانه داری آمریکا هفته گذشته اعلام‌کرد که واشنگتن می‌خواهد «با فلج کردن بخش صنعت نفت و ظرفیت‌های تولید موشک و پهباد از طریق اعمال فشار حداکثری اقتصاد رژیم را فرو پاشد». بریتانیا، فرانسه و آلمان در اوایل ماه دسامبر در نامه به شورای امنیت اعلام‌کردند که «در صورت نیاز آماده هستند روند موسوم به اسنپ بک یا همان بازگشت فوری همه تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران را آغاز کنند تا دستیابی این کشور به سلاح هسته‌ای جلوگیری کنند.»
ماحصل اینکه، «دیکتاتوری دین سالاری اقتصاد ورشکسته، فقر، بی‌عدالتی، نابرابری، ستم، فساد، سرکوب، اعدام، زندان در این شرایط بلای جان مردم ایران شده‌اند، به طوریکه امروز بیش از گذشته با وجود رژیم مطلقه فقاهتی، هیچ امکان تغییری در جهت بهبود اوضاع کشور و زندگی مردم در تصور نیست و طبیعی است که این برنامه‌های هسته‌ای و منطقه‌ای و تسلیحاتی رژیم در هر شکل آن قوز بالای قوزی در وضعیت مردم ایران در این شرایط می‌باشد.»
پایان